Οι δεσποινίδες της Αβινιόν
Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν (Les Demoiselles d'Avignon), 1907 (Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη)
«Ο δικός μου ζωγραφικός πίνακας είναι ένα άθροισμα καταστροφών». Πόσο πιο καθαρά θα μπορούσε να δηλώσει τις προθέσεις του ο Πάμπλο Πικάσο παρά με το έργο αυτό που «καταστρέφει» οποιαδήποτε κλασική αντιμετώπιση της τέχνης είχε απομείνει την εποχή που τον ζωγράφισε. Οι χαριτωμένες -αν θα μπορούσε κανείς να τις χαρακτηρίσει έτσι- δεσποινίδες του καταρρίπτουν κάθε παραδοσιακό κανόνα του πλαστικού ζωγραφικού χώρου και σηματοδοτούν την έναρξη του κυβισμού.
Ο πίνακας είναι μεγάλων διαστάσεων (243 x 233 cm) και απεικονίζει πέντε γυμνές πόρνες από έναν οίκο ανοχής της Βαρκελώνης. Οι μορφές των «δεσποινίδων» -καθόλου θηλυκές με τη συμβατική έννοια- είναι βίαια απλοποιημένες, με τις δύο όψεις τους να συναιρούνται σε μία, και εισάγουν με τον πιο αποφασιστικό τρόπο την ριζοσπαστική θεώρηση του κυβισμού. Τα χρώματα είναι σκληρά, η σύνθεση επίπεδη και αφηρημένη, ενώ τα εκφραστικά μέσα επιχειρούν να προσεγγίσουν την ευαισθησία και την δραματικότητα του σύγχρονου ανθρώπου. Ανάμεσα στις επιρροές του καλλιτέχνη μπορούν να αναγνωριστούν από έργα του Ελ Γκρέκο, του Σεζάν και του Γκωγκέν μέχρι γλυπτά από την Ιβηρική και μάσκες από φυλές της Αφρικής και της Ωκεανίας.
Ο άκρως επαναστατικός αυτός πίνακας ξεσήκωσε αντιδράσεις, ακόμα και από το περιβάλλον του Πικάσο. Ο μεγάλος του αντίπαλος στην «ηγεσία» του μοντερνισμού στη ζωγραφική Ανρί Ματίς χαρακτήρισε τις γυναικείες μορφές ως «αποκρουστικές πόρνες», ενώ ακόμα και ο μετέπειτα φίλος και συνοδοιπόρος του Ζωρζ Μπρακ εξέφρασε αρχικά τις αντιρρήσεις του. Θεωρήθηκε ακόμα και ανήθικος από κάποιους. Αν μάλιστα είχε επικρατήσει το αρχικό όνομα που είχε επιλέξει ο δημιουργός του («Το πορνείο της Αβινιόν») ίσως οι αντιδράσεις να ήταν ακόμα πιο σφοδρές. Η προβληματική αποδοχή του έργου πιθανότατα οδήγησε τον καλλιτέχνη να το κρατήσει κλειδωμένο στο ατελιέ του από το 1907 που το ολοκλήρωσε μέχρι το 1916 που το εξέθεσε για πρώτη φορά στο κοινό. Με τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν» ο Πικάσο κατόρθωσε να επιβληθεί ως η κορυφαία ηγετική μορφή της πρωτοπορίας στη ζωγραφική αλλά και να επιδείξει σε ολόκληρο τον κόσμο την καλλιτεχνική του ιδιοφυία.