Tabula Rogeriana

Muhammad al-Idrisi, Tabula Rogeriana (1154)

Ο Muhammad al-Idrisi ήταν Άραβας γεωγράφος και χαρτογράφος που έζησε τον 12ο αιώνα. Γεννήθηκε το 1100 μ.Χ. στη βορειοαφρικανική πόλη-λιμάνι Θέουτα και ήταν γόνος ευγενούς οικογένειας που καταγόταν από τον Ιμάμ Αλί, ξάδελφο του Προφήτη Μωάμεθ. Έκανε τις σπουδές του στην Κόρδοβα και ως νέος ταξίδεψε πολύ, από τη Μικρά Ασία μέχρι τη Βρετανία. Το 1138, ύστερα από πρόσκληση του Νορμανδού βασιλιά της Σικελίας Ρογήρου Β', εγκαταστάθηκε στην αυλή του στο Παλέρμο. 

Το σημαντικότερο δημιούργημα του Al-Idrisi ήταν η Nuzhat al-mushtāq fī ikhtirāq al-āfāq (στα ελληνικά "Η εκδρομή ενός πρόθυμου να διεισδύσει στους μακρινούς ορίζοντες"), πιο γνωστή στη Δύση ως Tabula Rogeriana ("Το Βιβλίο του Ρογήρου"). Πρόκειται για έναν άτλαντα που συγκεντρώνει 70 χάρτες του τότε γνωστού κόσμου με σχετικές περιγραφές και σχόλια του συγγραφέα για κάθε συγκεκριμένη τοποθεσία. Συνδυάζοντας με μοναδικό τρόπο τις γεωγραφικές γνώσεις των Ελλήνων, των Αράβων και των Βίκινγκς, τριών "πολυταξιδεμένων" πολιτισμών, δημιούργησε έναν παγκόσμιο χάρτη πιο εκτεταμένο και, χάρη στην αυστηρή μεθοδολογία του, πιο ακριβή από οποιονδήποτε άλλο είχε προηγηθεί.

Για την συγγραφή του άτλαντα ο Al-Idrisi μελέτησε παλαιότερες γεωγραφικές συλλογές, ιδίως τη Γεωγραφία του Πτολεμαίου, καθώς και ισλαμικά έργα. Παράλληλα συμβουλεύτηκε τα πληρώματα των πλοίων και άλλους έμπειρους ταξιδιώτες, κρατώντας ωστόσο μόνο τις ιστορίες στις οποίες όλοι συμφωνούσαν, αφήνοντας έξω τις πιο απίθανες αναφορές. Το έργο συνόδευε ένας παγκόσμιος χάρτης χαραγμένος σε έναν ασημένιο δίσκο βάρους 300 κιλών και πλάτους 2 μέτρων. Ολοκληρώθηκε το 1154, μόλις λίγες βδομάδες πριν από τον θάνατο του βασιλιά Ρογήρου.

Δυστυχώς, το μεγαλειώδες έργο του Al-Idrisi δεν είχε την τύχη που του άξιζε τα κατοπινά χρόνια. Η πρωτότυπη λατινική έκδοση του άτλαντα (και ο ασημένιος δίσκος) καταστράφηκαν το 1160 στο χάος ενός πραξικοπήματος κατά του Γουλιέλμου του Κακού, του αντιδημοφιλούς γιου και διαδόχου του Ρογήρου. Ο ίδιος ο Al-Idrisi μαζί με την αραβική εκδοχή του άτλαντα κατέφυγε στη Βόρεια Αφρική.

Μόλις το 1619 τυπώθηκε η πρώτη μετάφραση της Tabula Rogeriana στα λατινικά, ενώ έπρεπε να φτάσουμε στον 19ο αιώνα για να συνειδητοποιήσουν οι Ευρωπαίοι ότι ο Al-Idrisi είχε δημιουργήσει έναν από τους πιο λεπτομερείς και ακριβείς παγκόσμιους χάρτες του Μεσαίωνα.

Πηγές: Atlasobscura , Wikipedia (1) , Wikipedia (2)